Rěčny kućik dr. Sonje Wölkoweje z wusyłanja 06.11.2013 „Sprachlos“

Ich bin sprachlos! Takle so druhdy němsce zwurazni reakcija na něšto jara njewočakowane, štož čłowjeka překwapi, rozhori abo tež nastróži. Kak bychmy to najlěpje serbsce zwuraznili? Słowniki podawaja mjez druhim adjektiw „bjezrěčny“. Tón je tworjeny po jara rožšěrjenym słowotwórbnym modelu, z kotrymž tworja so wotpowědniki němskich kompozitow z druhim čłonom -los. Tak su nastali poriki wotpowědnikow kaž sorglos – bjezstarostny, machtlos – bjezmócny, arbeitslos – bjezdźěłny. Tola hdyž pohladamy do rěčneho korpusa, namakamy adjektiw „bjezrěčny“ lědma zwonka słownikow w literaturje abo publicistice. Skerje čitamy hižo wjazbu z dweju słowow „sym bjez rěče“ abo „sym bjez słowow“, na př. pola Ćišinskeho: A my na so přesłapjeni zhladowachmy bjez rěče. A w Serbskich Nowinach: Začuwam wulku radosć. Sym runjewon bjez słowow. Móže so tež rjec, ,,zo někomu słowa faluja abo pobrachuja“ abo zo „je jemu słowa abo rěč zalehnyło“. A někotremužkuli tež „słowa na jazyku wjaznu“ abo „w šiji tčacy wostanu“. Ně, bjezrěčni potajkim njejsmy, tež hdyž nam słowa faluja.