Rěčny kućik dr. Sonje Wölkoweje z wusyłanja 18.07.2012 Njerozumny a njezrozumliwy

Njerozumny a njezrozumliwy – to stej dwaj jara podobnej serbskej kajkostnikaj abo adjektiwaj. Wonej pak woznamjenjatej kóždy něšto cyle hinaše a tuž njesměmy jej zaměnić. Tole wšak sym hižo wobkedźbowała, hdyž rěčeše so na přikład wo njerozumnym bórbotanju, měnjene wšak bě njezrozumliwe bórbotanje. Wobhladajmy sej tuž našej słowje bliže:

Wobě matej na spočatku element negacije nje-. Hdyž tutón wuwostajimy, dóstanjemy adjektiwaj z napřećiwnym woznamom: njerozumny porno rozumny a njezrozumliwy porno zrozumliwy. Zakład za adjektiw „rozumny“ je substantiw „rozum“. Rozumny je čłowjek, kiž ma rozum, rozumne móže tež być wuprajenje abo rozsud, w kotrymž spóznajemy skutkowanje rozuma. Němsce je to vernünftig. Adjektiw „zrozumliwy“ pak je wotwodźeny wot werba „zrozumić“, a to z přiwěškom -liwy. Tuta pokazuje husto na někajku móžnosć abo kmanosć: pohibliwe kolesko je tajke, kiž da so pohibować, rozłamliwa je škleńca, kiž so lochko rozłama, a zrozumliwe je słowo kiž da so zrozumić. Němski wotpowědnik je tu verständlich. Tuž potajkim kedźbu, hdyž něchtó njezrozumliwje bórboce a pumpoce, snano so wón hórši na njerozumne słowa njerozumnych ludźi.