Mjeńšina serbšćiny 17.07.2024 z dr. Leńku Šołćic: Rěčny kućik - Wo hembjerkach a wuchačkach

Dźensa chcu so dwěmaj wuprajenjomaj – frazeologizmomaj z podobnym woznamom wěnować: tebi w hembjerkach šeri a tebi so (we) wuchačkach dźije. Z woběmaj wuprajimy, zo něchtó fantazěruje abo hłuposće, njezmysł powěda. Hembjerki su w primarnym woznamje němsce ‘Spitzbogen, Hängegebälk’ a z němčiny, wuchodnosaksce Hahnbalken a podobnje, je słowo tež do serbšćiny přewzate. W primarnym woznamje wužiwa so wone na př. w sadźe ze spisow Handrija Zejlerja „a sedźo na hembjerkach pod třěchu jim hercy dele piskachu“. W přenjesenym zmysle je dźensa najznaćiše wuprajenje tebi w hembjerkach šeri abo tež w himbjerkach, to rěka, něchtó powěda kał. Samsny woznam ma tebi so (we) wuchačkach dźije. To drje je w rěčanej rěči skrótšene za tebi so WO wuchačkach dźije, dokelž namakamy w Kralowym słowniku přikład „jemu so wo zelenym wuchačku dźije“, štož rěka, zo ma wón rjane sony. Etymologiski słownik poda jako woznam za wuchačk w přenjesenym zmysle ‘Ohrenmännlein’. Druhdy wšak njeje hubjene, hdyž wućeknjemy ze wšědneho dnja a damy sej w hembjerkach šerić abo wo wuchačkach dźeć!