Rěčny kućik dr. Sonje Wölkoweje z wusyłanja 17.06.2009 Wsy a wjeski

W swojim poradniku "Mjenje zmylkow" je Anton Nawka wozjewił pledoyer rozeznawanje mjez wjetšimi wsami a mjeńšimi wjeskami. Tajka je wězo tradicija spisowneje rěče a tajka je tež praksa w narańšich stronach Hornjeje Łužicy. W katolskim teritoriju pak rěči so dźensa přewažnje wo wjeskach – a tute słowo je swój pomjeńšowacy charakter w dalokej měrje zhubiło. Chcu spytać wam rozjasnić, kak tomu mamy tajke wuwiće, zo šěrja so w rěči wjeski na kóšty wsow. Sprěnja mamy tu komplikacije při skłonjowanju (abo deklinaciji): Słowo wjes ma jeničce w swojej zakładnej formje, potajkim w nominatiwje singulara mjez spočatnym w- a kónčnym -s samozwuk -e-, we wšěch druhich formach so -e- zhubi: wjes – Listy ze wsy (kaž pisaše Jurij Słodenk), Na wsy a za wsu (kaž pisaše Pawoł Grojlich). Dalši problem je, zo je zwukowa kombinacija ws na spočatku słowa w serbšćinje poprawom njemóžna, tuž so w při wurjekowanju husto prosće zhubi, tak zo zwostanje z cyłeho słowneho zdónka jeničce zwuk s, kotremuž so přidawaja kóncowki: tři wsy, w našich wsach, napřećo wsam atd. Pola pomjeńšenki wjeska tajke problemy njejsu, skłonjujemy ju jednorje po jara rozšěrjenym modelu kaž na př. ruka. A dokelž je jedyn z motorow wuwića rěče tendenca k regularizaciji, k wurunanju wuwzaćow, su wsy porno wjeskam w defensiwje. Druhi koncept regularizacije předstaja nowowunamakana forma wsa, kotruž sym hižo pola młódšich ludźi słyšała – takrjec w analogiji k słowam kaž škla abo hra – logisce rěka potom wězo tež, zo widźi něchtó wsu, kaž šklu abo hru. Tajkele formy pak słušeja ze stejišća rěčneje normy k zmylkam a njeměli so wužiwać.